Warunki geologiczne, rodzaj gruntów oraz warunki hydrograficzne na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice sprawiają, że nie od dzisiaj występują tu problemy z suszą w okresach bezdeszczowych, jak z i nadmiarem wody w okresach występowania intensywnych opadów, czy nawalnych deszczy.

O suszy hydrologicznej w rejonie mówi się głośno już od co najmniej pięciu lat, a od dłuższego czasu w Czechowicach-Dziedzicach prowadzone są działania mające na celu, z jednej strony przeciwdziałanie suszy, a z drugiej zapobieganie szkodom, jakie wywołują nagłe wzbrania wody.

Regulacja i czyszczenie cieków wodnych, nowe przepusty i kanały burzowe oraz intensywnie prace przy modernizacji i udrażnianiu kanalizacji deszczowej zaczynają przynosić pożądane efekty. W dziesięć lat po wielkiej powodzi jesteśmy w sytuacji, w której Gmina Czechowice-Dziedzice dużo lepiej radzi sobie zarówno z nawalnym deszczem, jak i z długotrwałymi opadami. Można się o tym było przekonać niedawno – w ostatni majowy weekend, kiedy intensywne opady doprowadziły do wezbrania wód w rzekach, a w konsekwencji do ogłoszenia pogotowia przeciwpowodziowego w regionie i na terenie gminy, a w Czechowicach-Dziedzicach nie doszło do poważniejszych podtopień, nie było zalanych ulic, posesji, czy tym bardziej piwnic i budynków.

• Burmistrz Marian Błachut – Woda jest dobrem, bez którego nie możemy żyć. Z drugiej strony jest żywiołem, który może człowiekowi zabrać wszystko. Wydarzenia z lat 2009 i 2010, kiedy nasza gmina została boleśnie doświadczona przez zalania i powódź uświadomiły mi, jak ważnym zadaniem jest dla nas poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego i zabezpieczenie naszych mieszkańców i ich mienia przed skutkami zarówno długotrwałych opadów, jak i nawalanych deszczy. Od początku zdawałem sobie jednak sprawę z tego, że wyzwaniem jest równocześnie uchronić mieszkańców przed nadmiarem wody i przed jej brakiem. Dlatego zaraz po przejęciu przez gminę systemu wodociągów i kanalizacji rozpoczęliśmy intensywne prace polegające na inwentaryzacji i przeglądnięciu całej kanalizacji. Ruszyło systematyczne monitorowanie i czyszczenie całego systemu z dziesiątek ton osadów, likwidowanie zatorów i „wąskich gardeł”, przebudowywanie i modernizacja kanałów burzowych. Kilka lat takich działań przyniosło efekty – nawet przy długotrwałych, czy intensywnych opadach, woda nie zalewa już terenów gminy, które wcześniej regularnie znajdowały się pod wodą. Wody nie chcemy się jednak pozbyć, chcemy ją zatrzymać i maksymalnie wykorzystać. Dlatego rozpoczęliśmy w gminie budowę systemu zbiorników małej retencji, wykorzystując przy tym dawne stawy hodowlane oraz naturalne ukształtowanie terenu. Pierwsze takie zbiorniki są już gotowe, budowa kolejnych trwa, lub niebawem ruszy, a mamy w tej kwestii jeszcze wiele planów na najbliższą przyszłość.

Już w 2015 roku powstał kanał ulgi, ciągnący się od ulicy Jasnej do rzeki Wisły, odprowadzający wody deszczowe z osiedli Barbara i Renardowice. Głównym celem zadania była ochrona przeciwpowodziowa Osiedli Barbara i Renardowice oraz całej, najniżej położonej, północnej części miasta. Wybudowany praktycznie od podstaw kanał poprowadzono głównie po trasie istniejącego, choć praktycznie niedrożnego już rowu. Kanał o długości około 850 metrów kończy się zbiornikiem retencyjnym, który stanowi bufor dla wybudowanej w kolejnych latach przepompowni. Pozwala ona na odprowadzanie wody do rzeki Wisły nawet w sytuacji, w której wysokość poziomu wody za wałem uniemożliwia grawitacyjny odpływ wody z kanału. W ciągu minionych kilku lat kanał ulgi, wraz ze zbiornikiem i przepompownią, już kilka razy uchroniły północną część gminy przed podtopieniami. Inwestycję zrealizowano przy znacznym wsparciu środków unijnych.

Opisywany kanał stanowi dodatkowe ujście wód trafiających do potoku „Młynówka”, czyli cieku przyjmującego na siebie wodę z przebudowanych i znacznie powiększonych w 2017 roku kolektorów burzowych pod ulicą Traugutta. By uzmysłowić sobie jak ważna dla bezpieczeństwa przeciwpowodziowego gminy była to inwestycja trzeba wiedzieć, że do potoku „Młynówka” trafiają wody opadowe z terenu o powierzchni szacowanej w sumie na około 300 hektarów, w tym aż z okolic dworca PKP, a nawet części śródmieścia. Dlatego, przy okazji modernizacji ulicy Traugutta, z inicjatywy Burmistrza Mariana Błachuta gmina przeprowadziła gigantyczną przebudowę kolektorów pod ulicą, trzykrotnie przy tym zwiększając ich przepustowość i rozdzielając odpływ.

Gmina planuje również budowę dużego, zbiorczego kolektora burzowego wzdłuż ulicy Kolejowej w Czechowicach-Dziedzicach. Zupełnie nowy kolektor, o długości blisko dwóch kilometrów, będzie się zaczynał w rejonie wiaduktu w ciągu ulicy Traugutta i zostanie doprowadzony w kierunku ulicy Zielonej i dalej, aż do rzeki Iłownicy, za DK 1. Inwestycja ta – zgodnie z oczekiwaniami mieszkańców śródmieścia - znacznie poprawi bezpieczeństwo przeciwpowodziowe tej części miasta. Co ważne, do takiej, zaproponowanej przez Burmistrza Mariana Błachuta wizji odprowadzenia wód opadowych z centrum miasta udało się przekonać PKP PLK i to ważne zadanie gmina zrealizuje wspólnie z koleją. Budowa kolektora niebawem się rozpocznie, od strony rzeki Iłownicy, gdzie prowadzona jest przez Kolej inwestycja związana z modernizacją linii kolejowej do Zabrzega. Kanalizację, która wcześniej nie radziła sobie z odprowadzaniem wód opadowych przebudowano i zmodernizowano również podczas ubiegłorocznej przebudowy ulicy Falistej na Osiedlu Tomaszówka.

Mówiąc o podejmowanych w gminie działaniach przeciwpowodziowych nie sposób pominąć tych podejmowanych przez Czechowickie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, które od kiedy gminie udało się przejąć wodociągi, systematycznie - kanał, po kanale - inwentaryzuje, monitoruje przy pomocy specjalnych kamer i udrażnia kanalizację deszczową. W tym celu gmina zakupiła pięć lat temu specjalistyczny samochód do hydrodynamicznego czyszczenia kanalizacji. Ten bardzo drogi, ale wydajny sprzęt, doskonale się sprawdził. Po pięciu latach jego pracy już widać wyraźną poprawę i w mieście zniknęło wiele rozlewisk, które wcześniej pojawiały się w czasie większych opadów deszczu. Podobny pojazd zakupiło później jeszcze czechowickie Przedsiębiorstwo Inżynierii Miejskiej. Ten z kolei pojazd wykorzystywany jest o regularnego czyszczenia i udrażniania kanalizacji sanitarnej.

To tego by jeszcze lepiej gospodarować zasobami wody, zarówno kiedy jej brakuje, jak i w tedy, kiedy problemem jest jej nadmiar, Czechowice-Dziedzice przygotowują się nadal, stawiając na tworzenie kolejnych zbiorników retencyjnych. W ostatnich latach gmina podjęła już szereg działań wyprzedzających, poprzez wykonanie dokumentacji projektowych związanych z wykonaniem zbiorników retencyjnych, które w okresach intensywnych opadów mają zapobiegać szybkiemu spływowi wody deszczowej, zapobiegając w ten sposób podtapianiu terenów położonych poniżej i jednocześnie retencjonować tę wodę, co ma poprawić warunki gruntowo - wodne przyległych terenów w późniejszym, często bezdeszczowym okresie. Część tych obiektów jest już gotowa, w przypadku części ruszają roboty lub prace projektowe.

Na ukończeniu są prace związane z rewitalizacją Potoku Czechowickiego w ramach zadania pn.: „Utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej wraz z zagospodarowaniem Potoku Czechowickiego - cz. 2 Zagospodarowanie Potoku Czechowickiego wraz z rewitalizacją przyległego terenu”. W ramach tego projektu nastąpiła przebudowa i zmiana sposobu zagospodarowania stawów, użytkowanych jeszcze do niedawna jako hodowlane. W okresach wzmożonych opadów stawy będą pełnić funkcję retencyjną. Po wyczerpaniu zgromadzonej wody, przebudowane stawy użytkowane będą jako teren rekreacyjny z funkcją edukacyjną. Pojemność retencyjna stawów obliczona została na 13.000 m3. Zbiorniki mają za zadanie zatrzymać wodę w okresie intensywnych opadów deszczu i przetrzymać ją jak najdłużej, odprowadzając ją małym upustem dennym do Potoku Czechowickiego.

Zbiorniki takie, poprawiają warunki glebowe poprzez uzupełnienie zasobu wód gruntowych w bezpośrednim sąsiedztwie i zwiększają zdolność retencyjną obszarów, co prowadzi do szeregu korzystnych zmian w środowisku, w tym do zwiększenia zasobów wodnych na obszarze zlewni (również wód podziemnych poprzez infiltrację).

Zbiorniki retencyjne, które w najbliższym czasie powstaną na terenie Gminy Czechowice-Dziedzice:

• Wykonanie urządzeń przeciwpowodziowych na ciekach w zlewni Potoku Czechowickiego (m.in. potoki Lipowiec i Bażaniec) i w rejonie ulicy Wodnej w Czechowicach-Dziedzicach. Przedmiotem inwestycji jest budowa zbiorników retencyjnych o charakterze przeciwpowodziowym na ciekach potoku Czechowickiego, w rejonie ulic Cichy Kącik, Pasieki, Zamkowej, M. Kopernika i Wodnej, o łącznej pojemności ok. 26 520 m3. Zadanie jest już w trakcie realizacji.

• Wykonanie urządzeń przeciwpowodziowych w zlewni rowu do ul. Wodnej. Inwestycja będzie polegała na wykonaniu czterech zbiorników retencyjnych, suchych, wzdłuż rowu od ulicy Starowiejskiej do rzeki Wapienicy, których zadaniem będzie przechwycenie wód deszczowych w korycie rowu i jej przetrzymanie, z powolnym odprowadzeniem do rowu poniżej. Łączna pojemność zbiorników retencyjnych to 22 650 m3. W ramach projektu wykonane zostaną również dwa kanały ulgi o łącznej pojemności ok. 8 900 m3. Z uwagi na wysoki koszt inwestycji gmina ubiega się o dofinansowanie do wykonania zbiorników w ramach środków na tzw. zielono-niebieską infrastrukturę w miastach, finansowanych ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, w ramach projektów ogłaszanych przez Ministerstwo Klimatu. W omawianym terenie powstają dodatkowo kanały ulgi, mające spełniać rolę głównie przeciwpowodziową, ale nie tylko. Zaprojektowane kanały ulgi to nic innego jak wyremontowane rowy melioracyjne o głębokości ok. 1,5 m, z naturalnym ubezpieczeniem faszynowym i darniowym. Te kanały ulgi w okresie wzmożonych opadów pełnią również rolę retencji terenowej i po ustąpieniu opadów przeciwdziałają szybkiemu odpływowi wody z przyległych terenów rolniczych w obrębie miasta, co ma wpływ na otaczające środowisko, taki sam jak naturalne zbiorniki retencyjne, o znaczeniu przeciwpowodziowym.

• Wykonanie urządzeń przeciwpowodziowych w zlewni ulic Weneckiej i Piasta. Projektowany zbiornik wraz z przebudowanym rowem będzie posiadał maksymalną objętość ok. 1 780 m3. Na wykonanie zadania gmina również ubiega się o dofinansowanie do wykonania zbiorników w ramach środków finansowych na zielono-niebieską infrastrukturę w miastach. Wszystkie zbiorniki zaprojektowane zostały w nieckach po nieczynnych stawach hodowlanych. Trawiasta powierzchnia dna i skarp umożliwiają naturalne rozsączanie wody w przyległym terenie.

• Zagospodarowanie terenu przy ul. Królowej Jadwigi w Czechowicach-Dziedzicach. W ramach tego zadania, na terenie o charakterze parkowo-rekreacyjnym, wykonany zostanie zbiornik wodny (staw) przy ul. Królowej Jadwigi. Projektowana pojemność stawu to ok. 414 m3 wody. Zadanie jest już w trakcie realizacji.

• Retencja wody na terenie miasta jest również jednym z przedmiotów inwestycji polegającej na Zagospodarowanie terenów rekreacyjno-sportowych zlokalizowanych na terenie MOSiR-u w Czechowicach-Dziedzicach i stworzenie Parku „Szwajcarska Dolina. W środkowej części obszaru zaplanowane jest wykonanie rozlewiska w postaci stawu rekreacyjnego o charakterze naturalnego zbiornika. Staw będzie stanowił początek strumienia, biegnącego dalej, w formie kaskad, przez cały obszar parku. Strumień stanowi główną ideę funkcjonowania całego obszaru o powierzchni ponad 2 ha. Ideą powstania strumienia jest odtworzenie biegnącego w tym miejscu kiedyś cieku naturalnego, odprowadzającego wodę z terenów Lipowca, który został ujęty w kanał betonowy od ul. Łukowej do ronda przy ul. Mazańcowickiej. Strumieniowi zostanie nadana forma nieregularnego, meandrującego cieku, jako koryta ekologicznego, pozwalającego na wyeksponowanie jego przyrodniczych wartości. Strumień ma być poprowadzony dnem doliny. Poza spływem wód z terenów górnej partii jego zlewni, jego istotną funkcją ma być retencjonowanie wody. Dlatego też, wraz z systemem piętrzeń, na całej jego długości ma on pełnić rolę zbiornika retencyjnego wody. Zadanie to jest na etapie postępowania przetargowego.

ŁP